सांसद आदर्श ग्राम योजना (SAGY)

 

सांसद आदर्श ग्राम योजना (SAGY) ही भारत सरकारची एक महत्वाकांक्षी योजना आहे, जी 11 ऑक्टोबर 2014 रोजी सुरू करण्यात आली. ही योजना ग्रामीण विकासाला प्रोत्साहन देण्यासाठी तयार करण्यात आली आहे, ज्यामध्ये खासदारांनी त्यांच्या मतदारसंघातील एका गावाला "आदर्श" किंवा आदर्श गाव म्हणून विकसित करण्याचे उद्दिष्ट ठेवले आहे.

प्रमुख उद्दिष्टे:

1. समग्र विकास: गावातील सर्व सामाजिक-आर्थिक आणि भौतिक पायाभूत सुविधांचा समावेश असलेला समग्र आणि शाश्वत विकास.

2. सर्वोत्तम पद्धतींचे अनुकरण: आदर्श गावाचे उदाहरण सेट करणे जेणेकरून इतर गावांनी ते अनुसरण करावे.

3. स्थायीता: विकासात सततता आणि स्वतःचा देखभाल करणाऱ्या यंत्रणांचा समावेश करणे.

4. समुदायाच्या सहभागाने विकास: गावातील लोकांच्या सहभागातून त्यांचे सक्षमीकरण करणे.

 मुख्य वैशिष्ट्ये:

- खासदारांची भागीदारी: प्रत्येक खासदाराने 2016 पर्यंत  त्यांच्या मतदारसंघातील एका गावाची निवड करून ते गाव आदर्श ग्राम बनवण्याचे उद्दिष्ट ठेवणे.

- 2019 पर्यंत 3 गावांचे  आणि  2024 पर्यंत 5 (प्रत्येक वर्षी एक याप्रमाणे)  गावांचे आदर्श गावांमध्ये रूपांतरण करणे.

- बहु-आयामी विकास: शिक्षण, आरोग्य, स्वच्छता, पायाभूत सुविधा, सामाजिक न्याय आणि पर्यावरण यासह सर्व क्षेत्रांमध्ये सुधारणा करणे.

- जनसहभाग: गावातील रहिवाशांच्या सहभागाने, त्यांच्या गरजा आणि प्राथमिकतांनुसार विकास करणे.

- संपूर्ण समुदायाचा विकास: विशेषतः गरीब आणि दुर्बल वर्गांचा समावेश करून सर्वसमावेशक विकास सुनिश्चित करणे.

अंमलबजावणी:

 ◆ लोकसभा खासदार : आपल्या मतदारसंघातील ग्रामपंचायत निवडणे.

 ◆ राज्यसभेचा खासदार : ज्या राज्यातून तो निवडून येतो त्या राज्यातील त्याच्या आवडीच्या जिल्ह्याच्या ग्रामीण भागातून ग्रामपंचायत निवडतो.

 ● नामनिर्देशित खासदार : देशातील कोणत्याही जिल्ह्याच्या ग्रामीण भागातून ग्रामपंचायत निवडणे.

   - यात खासदाराला त्याचे स्वत:चे गाव किंवा सासरचे गावाचा विचार होणार नाही. 

    - खर्चावर नियंत्रण जिल्हा प्रशासनाचा असतो. 

- विकास आराखडा तयार करणे: गावासाठी ग्रामपंचायत हे  विकासाचे मूलभूत एकक. 

- स्त्रोतांचे एकत्रीकरण: विविध सरकारी योजना, कॉर्पोरेट सामाजिक जबाबदारी (CSR), स्वयंसेवी संस्थांचा समावेश करून स्त्रोतांचे एकत्रीकरण करणे.

- नियमन आणि मूल्यांकन: प्रगतीचे सातत्याने निरीक्षण करणे आणि आवश्यकतेनुसार सुधारणा करणे.

यश आणि आव्हाने:

- काही गावांनी अत्यंत प्रभावीपणे या योजनेचा फायदा घेतला आहे आणि आदर्श गाव म्हणून विकसित झाले आहेत.

- काही ठिकाणी जागरूकतेच्या अभावामुळे किंवा संसाधनांच्या अपुरेपणामुळे अपेक्षित परिणाम साधता आलेले नाहीत.

सांसद आदर्श ग्राम योजना ग्रामीण भागातील जीवनमान सुधारण्याचा एक महत्वपूर्ण प्रयत्न आहे, जो खासदारांच्या सक्रिय सहभागाने आणि ग्रामवासीयांच्या सहकार्याने यशस्वी होऊ शकतो.

आयोगाचे प्रश्न -  Rajyaseva Prelims 2020 

📘 टेलेग्राम                                                                                                                             📕 YouTube

© all rights are to be reserved to the MPSC Classmate Team