जननी सुरक्षा योजना (JSY)

 

जननी सुरक्षा योजना (JSY)- 

    जननी सुरक्षा योजना (JSY) ही भारत सरकारने 12 एप्रिल 2005 रोजी सुरू केलेली एक राष्ट्रीय योजना आहे. ही एक  राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियान (NHM) अंतर्गत सुरक्षित मातृत्व हस्तक्षेप आहे. या योजनेचा मुख्य उद्देश गर्भवती महिलांचे प्रसूतीदर वाढवणे आणि नवजात बाळांचे व माता मृत्यूदर कमी करणे हा आहे. ही योजना विशेषतः गरीब आणि ग्रामीण भागातील गर्भवती महिलांसाठी आहे. जननी सुरक्षा योजनेचे प्रमुख वैशिष्ट्ये आणि उद्दिष्टे खालीलप्रमाणे आहेत:

सुरुवात- 12 एप्रिल 2005

मंत्रालय - आरोग्य व कुटुंब कल्याण मंत्रालय 

- ही 100% केंद्र पुरस्कृत योजना आहे आणि ती डिलिव्हरी आणि प्रसूतीनंतरच्या काळजीसह रोख सहाय्य एकत्रित  प्रदान  करते.

या योजनेने मान्यताप्राप्त सामाजिक आरोग्य कार्यकर्त्या - आशा यांना 8 ईएजी राज्ये आणि आसाम आणि जम्मू-काश्मीर  अशा 10 कमी कामगिरी आणि उर्वरित पूर्वोत्तर राज्ये   असलेल्या राज्यांमधील सरकार आणि गरीब गर्भवती महिलांमधील प्रभावी दुवा म्हणून ओळखले आहे. 

उद्दिष्टे:

1. माता मृत्यूदर कमी करणे: सुरक्षित प्रसूतीद्वारे गर्भवती महिलांच्या मृत्यूदरात घट करणे.

2. नवजात बाळांचे मृत्यूदर कमी करणे: योग्य आरोग्य सेवांच्या मदतीने नवजात बाळांच्या मृत्यूदरात कमी करणे.

3. संस्थात्मक प्रसूतींना प्रोत्साहन देणे: सरकारी किंवा मान्यताप्राप्त खाजगी आरोग्य संस्थांमध्ये प्रसूती होण्यासाठी महिलांना प्रोत्साहित करणे.

 प्रमुख वैशिष्ट्ये:

1. आर्थिक मदत: ग्रामीण आणि शहरी भागातील गर्भवती महिलांना प्रसूतीसाठी आर्थिक मदत प्रदान केली जाते.

    - ग्रामीण भागातील BPL गर्भवती महिला: 1,400 रुपये

    - शहरी भागातील BPL गर्भवती महिला: 1,000 रुपये

    - सहाय्यक (ASHA) कार्यकर्त्यांना प्रोत्साहन भत्ता दिला जातो.

2. लाभार्थी: BPL (Below Poverty Line) कुटुंबातील गर्भवती महिला, SC/ST महिला, तसेच संस्थात्मक प्रसूतीसाठी प्रोत्साहित केलेल्या महिला.

   

3. अर्ज प्रक्रिया:

    - नोंदणी: लाभार्थींनी गर्भधारणा झाल्यानंतर त्यांच्या जवळच्या आरोग्य केंद्रात नोंदणी करावी.

    - आवश्यक दस्तावेज: ओळखपत्र, BPL प्रमाणपत्र, गर्भधारणा नोंदणीची पुरावा इत्यादी सादर करणे आवश्यक आहे.

    - आरोग्य तपासण्या: प्रसूतीपूर्व तपासण्या आणि प्रसवोत्तर तपासण्या आवश्यक आहेत.

4. प्रसूतीची सुविधा: सरकारी आणि मान्यताप्राप्त खाजगी आरोग्य केंद्रात विनामूल्य प्रसूती सेवा दिल्या जातात.

अंमलबजावणी:

जननी सुरक्षा योजना आरोग्य व कुटुंब कल्याण मंत्रालय अधिपत्याखाली राष्ट्रीय आरोग्य अभियान (National Health Mission) च्या अंतर्गत कार्यान्वित केली जाते. योजनेचा उद्देश ग्रामीण आणि गरीब महिलांना प्रसूतीदरम्यान आणि नंतर योग्य आरोग्य सेवा प्रदान करणे आहे.

फायदे:

- सुरक्षित प्रसूतीसाठी आर्थिक सहाय्य मिळते.

- प्रसवोत्तर देखभाल आणि नवजात बाळांचे आरोग्य तपासणीसाठी प्रोत्साहन.

- ग्रामीण आणि गरीब महिलांना संस्थात्मक प्रसूतीसाठी प्रोत्साहन.

जननी सुरक्षा योजना ही महिलांच्या आणि नवजात बाळांच्या आरोग्यासाठी आणि सुरक्षित प्रसूतीसाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.

जननी शिशु सुरक्षा कार्यक्रम- 

        १ जून २०११ रोजी सुरू करण्यात आलेल्या जननी शिशु सुरक्षा कार्यक्रमांतर्गत सार्वजनिक आरोग्य संस्थांमध्ये प्रसूती करणाऱ्या सर्व गरोदर महिलांना सिझेरियन शस्त्रक्रियेसह पूर्णपणे मोफत आणि विनाखर्च प्रसूती करण्याचा अधिकार देण्यात आला आहे.

आयोगाचे प्रश्न - 

कम्बाइन गट ब पूर्व परीक्षा 2019 

                                                           UPSC Prelims 2023 

अपेक्षित प्रश्न - 

   

📘 टेलेग्राम                                                                                                                             📕 YouTube

© all rights are to be reserved to the MPSC Classmate Team