रामसर करार

रामसर करार -

  रामसर करार -   पाणथळ प्रदेशांच्या संवर्धन करण्यासाठी 

         रामसर हे एक इराण मधील एक शहर आहे जिथे पाणथळ जागा आणि त्यांच्या नाजूक परिसंस्थांचे संरक्षण करण्याच्या उपाययोजना आणि उपाययोजनांवर चर्चा करण्यासाठी १९७१ मध्ये एक आंतरराष्ट्रीय परिषद आयोजित करण्यात आली होती. जी १९७५ मध्ये अंमलात आली.

करार स्वीकृती - २ फेब्रूवारी १९७१ 

कराराची अंमलबजावणी - २१ डिसेंबर १९७५  

संबधित संस्था - BirdLife International. International Union for Conservation of Nature (IUCN) International Water Management Institute (IWMI) Wetlands International ,  UNESCO .  

जगातील पहिले रामसर स्थळ- 

जगातील पहिले  रामसर ठिकाण ऑस्ट्रेलियातील कोबोर्ग द्वीपकल्प होते, जे १९७४ मध्ये नामांकित केले गेले. 

जगातील सर्वात मोठे रामसर स्थळ - 

क्षेत्रफळ - जगातील सर्वात मोठे रामसर स्थळ ब्राझीलमधील रिओ निग्रो (१,२०,००० चौरस किलोमीटर) 

व्याप्ती -   बोलिव्हियामधील "लानोस डी मोक्सोस" आहे. हे सुमारे 6,900,000 हेक्टर क्षेत्र व्यापते आणि विविध पाणथळ परिसंस्थांचे संरक्षण करते. या ठिकाणी विविध वन्यजीव आणि वनस्पतींच्या प्रजाती आहेत.

जगातील सर्वात लहान रामसर स्थळ- 

               जगातील सर्वात लहान रामसर साइट सेंट लुसियामधील "वल्ली डी माई" आहे. हे सुमारे १८ हेक्टर वर पसरलेले आहे. ही साइट अद्वितीय "कोको डी मेर" पामसाठी उल्लेखनीय आहे, जी या प्रदेशात स्थानिक आहे.

सध्या (June २०२४) - 

- युनायटेड किंगडम 175 साइट्ससह या यादीत अग्रस्थानी आहे, तर मेक्सिको 144 साइट्ससह दुसर्या स्थानावर आहे.

- भारत आणि चीन संयुक्तपणे जगातील तिसर्या क्रमांकाची रामसर स्थळे आहेत, प्रत्येकी 82 साइट्स आहेत. 

रामसर करार आणि भारत - 

भारताने  १ फेब्रूवारी  १९८२ मध्ये रामसर करारावर शिक्कामोर्तब केले. 

जबाबदार मंत्रालय - केंद्रीय पर्यावरण, वन आणि हवामान बदल मंत्रालय

२०२४ मध्ये समावेश झालेले रामसर  स्थळ -       

       केंद्रीय पर्यावरण, वन आणि हवामान बदल मंत्रालयाने रामसर करारानुसार जून २०२४ मध्ये  बिहारमधील नकती आणि नागी पक्षी अभयारण्यांना आंतरराष्ट्रीय महत्त्वाच्या नवीन पाणथळ जागा म्हणून अधिसूचित केले आहे.

- नागी पक्षी अभयारण्य हे भारतातील ८१ वे रामसर स्थळ म्हणून अधिसूचित करण्यात आले. बिहारच्या जमुआई जिल्ह्यात नागी नदीवर धरण बांधून तयार केलेली ही मानवनिर्मित स्थळ आहे.

- नकती पक्षी अभयारण्य हे भारतातील ८२ वे रामसर स्थळ आहे. हे देखील नकती धरणाने तयार केलेले मानवनिर्मित ठिकाण आहे. 

बिहारमध्ये आता तीन रामसर स्थळे आहेत. पहिला बेगूसराय जिल्ह्यातील कंवर तलाव होता, ज्याला २०२० मध्ये रामसर स्थळ म्हणून घोषित करण्यात आले होते.

संकीर्ण - 

- १९८१ मध्ये चिलिका तलाव (ओडिशा) आणि केवलादेव राष्ट्रीय उद्यान (राजस्थान) ही पहिली भारतीय पाणथळ जागा अधिवेशनात समाविष्ट करण्यात आली.

राज्यांमध्ये तामिळनाडूमध्ये १६, तर उत्तर प्रदेशात १० ठिकाणे आहेत.

                                                           courtesy - Indian Express 

भारतातील सर्वात मोठे रामसर स्थळ : पश्चिम बंगालमधील सुंदरबन 

भारतातील सर्वात लहान रामसर स्थळ : हिमाचल प्रदेशातील रेणुका  सरोवर 

महाराष्ट्र- 

महाराष्ट्रात तीन रामसर (जून २०२४) स्थळे आहेत. ही स्थळे खालीलप्रमाणे आहेत:

1. नांदूर मधमेश्वर (नाशिक) - जानेवारी 2020 मध्ये रामसर स्थळ म्हणून घोषित करण्यात आले. याला "महाराष्ट्राचे भरतपूर" असे म्हटले जाते कारण येथे विविध पक्षी प्रजातींचे महत्त्वाचे निवासस्थान आहे.

2. लोणार सरोवर (बुलढाणा) - नोव्हेंबर 2020 मध्ये रामसर स्थळ म्हणून घोषित केले गेले. हे सरोवर उल्कापातामुळे तयार झाले आहे आणि त्यातील पाण्याची उंच लवणता आणि क्षारता यामुळे विशेष ओळखले जाते.

3. ठाणे खाडी - एप्रिल 2022 मध्ये रामसर स्थळ म्हणून घोषित केले गेले. मध्य आशियाई फ्लायवेच्या मार्गावर असलेली ही खाडी स्थलांतरित पक्ष्यांसाठी महत्त्वपूर्ण थांबा आहे आणि यातील मॅंग्रोव्ह वनस्पती संरक्षणात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात .

जागतिक पाणथळ जागा दिन - २ फेब्रुवारी

जागतिक पाणथळ जागा दिन दरवर्षी २ फेब्रुवारी रोजी साजरा केला जातो. याच तारखेला १९७१ मध्ये इराणमधील रामसर येथे आंतरराष्ट्रीय पाणथळ जागा संरक्षण करार किंवा रामसर करारावर स्वाक्षऱ्या करण्यात आल्या.

जागतिक पाणथळ दिवस २०२४ ची थीम : 'पाणथळ जागा आणि मानवी कल्याण'.

Questions on the topic - 

📘 टेलेग्राम                                                                                                                             📕 YouTube

© all rights are to be reserved to the MPSC Classmate Team